TỰ ĐIỂN TỔNG HỢP
  • Tra từ
  • Các Từ điển khác
    Từ điển Hán Việt Trích Dấn Từ điển Hán Việt Thiều Chửu
    Từ điển Chữ Nôm Trích Dấn
    Đại Nam Quấc Âm Tự Vị Từ điển Hội Khai Trí Tiến Đức
    Phật Quang Đại Từ điển
  • Hướng dẫn
    Hướng dẫn
    Về Từ điển tổng hợp
  • Tài khoản
    Đăng nhập Đăng xuất Đăng ký
  • Quản lý
    Cấu hình tự điển Bảng thuật ngữ Nhập bảng thuật ngữ Xuất bảng thuật ngữ
ANY>>ANY

Việt

imperativ

Mệnh lệnh

 
Thuật Ngữ Triết - Nhóm dịch triết
Từ điển triết học Kant
Từ điển Đức Việt - Nguyễn Thu Hương

bắt buộc

 
Tự điển Đức việt Nguyễn Văn Tuế
Từ điển Đức Việt - Nguyễn Thu Hương

mệnh lệnh thức

 
Tự điển Đức việt Nguyễn Văn Tuế
Từ điển Đức Việt - Nguyễn Thu Hương

erativ a

 
Tự điển Đức việt Nguyễn Văn Tuế

ỏ mệnh lệnh thức

 
Tự điển Đức việt Nguyễn Văn Tuế

cấp bách

 
Tự điển Đức việt Nguyễn Văn Tuế

khẩn thiét

 
Tự điển Đức việt Nguyễn Văn Tuế

cưông bách

 
Tự điển Đức việt Nguyễn Văn Tuế

cưđng ché

 
Tự điển Đức việt Nguyễn Văn Tuế

m -s

 
Tự điển Đức việt Nguyễn Văn Tuế

-e

 
Tự điển Đức việt Nguyễn Văn Tuế

lói mệnh lệnh

 
Tự điển Đức việt Nguyễn Văn Tuế

: kategorischer ~ nhu cầu thiết yếu.

 
Tự điển Đức việt Nguyễn Văn Tuế

1* ở mệnh lệnh thức

 
Từ điển Đức Việt - Nguyễn Thu Hương

sai khiến

 
Từ điển Đức Việt - Nguyễn Thu Hương

lối mệnh lệnh

 
Từ điển Đức Việt - Nguyễn Thu Hương

động từ dùng trong mệnh lệnh thức

 
Từ điển Đức Việt - Nguyễn Thu Hương

đòi hỏi hay yêu cầu cấp bách

 
Từ điển Đức Việt - Nguyễn Thu Hương

Anh

imperativ

imperative

 
Thuật Ngữ Triết - Nhóm dịch triết
Từ điển triết học Kant

Đức

imperativ

Imperativ

 
Metzler Lexikon Philosophie
Thuật Ngữ Triết - Nhóm dịch triết
Tự điển Đức việt Nguyễn Văn Tuế
Từ điển triết học Kant
Từ điển Đức Việt - Nguyễn Thu Hương
Từ điển Đức Việt - Nguyễn Thu Hương

kategorischer Imperativ (Philos.)

mệnh lệnh nhất quyết.

Tự điển Đức việt Nguyễn Văn Tuế

kategorischer imperativ

(triết) nhu cầu thiết yếu.

Từ điển Đức Việt - Nguyễn Thu Hương

imperativ /(Adj.)/

1* (Sprachw ) ở mệnh lệnh thức;

imperativ /(Adj.)/

(có tính chất) sai khiến; mệnh lệnh; bắt buộc;

Imperativ /[ìmperatẼí], der; -s, -e/

(Sprachw ) lối mệnh lệnh; mệnh lệnh thức (Befehls form);

Imperativ /[ìmperatẼí], der; -s, -e/

động từ dùng trong mệnh lệnh thức;

Imperativ /[ìmperatẼí], der; -s, -e/

đòi hỏi hay yêu cầu cấp bách;

kategorischer Imperativ (Philos.) : mệnh lệnh nhất quyết.

Từ điển triết học Kant

Mệnh lệnh [Đức: Imperativ; Anh: imperative]

Xem thêm: Mệnh lệnh nhất quyết, Điều lệnh, Giả thiết,

Trong khi biểu tượng về một đối tượng sai khiến ý chí là một điều lệnh (command), thì công thức của một điều lệnh như thế là một mệnh lệnh (imperative). Những công thức như thế của một điều lệnh luôn được “diễn tả bằng một cái phải là và do đó chỉ ra mối quan hệ giữa một quy luật khách quan của lý tính với một ý chí không nhất thiết phải bị quy định bởi quy luật này do sự cấu tạo chủ quan của nó (quan hệ của sự bắt buộc) (CSSHĐ tr. 413, tr. 24). Vì thế, những mệnh lệnh điều chỉnh những phưong cách của hành vi đối với những ý chí bướng bỉnh, bằng cách bắt buộc chúng phải chống lại những xu hướng của mình. Theo Kant, những mệnh lệnh có nhiều hình thức khác nhau, nhưng ông đưa ra một sự phân biệt Cổ bản giữa mệnh lệnh giả thiết (hypothetical) và mệnh lệnh nhất quyết (categorical). Cái trước sai khiến một cách giả thiết, bằng cách điều chỉnh hành động thích hợp với một mục đích đặc thù. Nếu mục đích này là một “mục đích khả hữu” thì mệnh lệnh là có tính giả thiết và có tính nghi vấn hay là một “quy tắc của tài khéo” dưới dạng: “Nếu bạn muốn đạt được w và X thì hãy làm y và z”. Còn nếu mục đích này “được tiền-giả định là hiện thực đối với mọi hữu thể có lý tính” (tr. 415, tr. 26), như “hạnh phúc” chẳng hạn, thì mệnh lệnh là có tính giả thiết và có tính xác định (assertoric) hay một lời khuyên khôn ngoan thuộc dạng: “Nếu bạn muốn có X (= hạnh phúc) thì hãy làm y”. Trái lại, một mệnh lệnh nhất quyết (kategorischer Imperativ) “tuyên bố một hành động phải tự nó là tất yếu một cách khách quan mà không cần có bất cứ mục đích nào” (tr. 414, tr. 25) và vì thế là một quy luật tất nhiên (apodeictic) của luân lý được diễn tả trong dạng: “Hãy hành động sao cho châm ngôn của ý chí của bạn lúc nào cũng đồng thời có thể có giá trị như là một quy luật phổ quát” (tr. 421, tr. 30).

Châu Văn Ninh dịch

Tự điển Đức việt Nguyễn Văn Tuế

imperativ /(imp/

(imperativ) 1. (văn phạm) ỏ mệnh lệnh thức; 2. cấp bách, khẩn thiét; 3. bắt buộc, cưông bách, cưđng ché; [có tính chất] sai khiến, mệnh lệnh.

imperativ /(Imperativ)/

(Imperativ) 1. (văn phạm) lói mệnh lệnh, mệnh lệnh thức; 2.: kategorischer imperativ (triết) nhu cầu thiết yếu.

Thuật Ngữ Triết - Nhóm dịch triết

Imperativ

[VI] Mệnh lệnh

[DE] Imperativ

[EN] imperative

Metzler Lexikon Philosophie

Imperativ

In der praktischen Philosophie wird damit eine Aufforderung an einen Adressaten, eine bestimmte Handlung auszuführen oder bestimmte Handlungsziele zu setzen, bezeichnet. Der I. wird hinsichtlich seines Aufforderungscharakters unterschieden in bedingt und unbedingt: Ein unbedingter I. soll in allen möglichen realen Situationen gelten, der bedingte kann an bestimmte Situationstypen gebunden sein. In der Kantischen Moralphilosophie ist die Unterscheidung kategorisch – hypothetisch bedeutsam. Ein hypothetischer I. wird in einer Wenn-dann-Aussage formuliert: Wenn du ein Ziel x erreichen willst, musst du das dafür geeignete Mittel y wollen. Die geforderte Handlung ist nur unter der Bedingung einer Handlungsabsicht notwendig. Kant führt in Bezug auf den hypothetischen I. noch eine weitere Unterscheidung, zwischen problematisch und assertorisch, an: Wird die im Wenn-Teilsatz ausgedrückte Absicht nur in Erwägung gezogen (z.B. wenn du gesund leben willst, dann ...) ohne den expliziten Vorsatz der unmittelbaren Realisierung, dann handelt es sich um einen problematischen hypothetischen I.; wird dagegen die Handlungsweise zu einem wirklichen Zweck gefordert, nennt Kant diesen I. assertorisch. Der kategorische I. setzt dagegen ein unbedingtes Sollen: »Du sollst nicht töten«, das ohne Beziehung auf eine vorgängige subjektive Zielsetzung praktisch notwendig ist. Der besondere Stellenwert innerhalb seiner Moralphilosophie ergibt sich aus seiner Funktion als Maßstab für die Beurteilung von subjektiven Grundsätzen. In dieser Funktion stellt er das oberste Prinzip der praktischen Überlegung dar. Seine Bedeutung wird erst hinreichend verständlich vor dem Hintergrund der Kantischen Problemstellung: Auszugehen ist von den subjektiven Grundsätzen, den Maximen, die Ausdruck unserer subjektiven Neigungen oder Entscheidungen sind. Aufgrund der Vielfalt solcher subjektiver Zwecksetzungen ist es unmöglich, einen bestimmten materialen Zweck als allgemein verbindlich oder moralisch gut auszugeben. Ein objektiver Grundsatz ist demnach nur in Absehung von allen materialen Bestimmungen denkbar. Die Objektivität kann nicht in der Materie, sondern nur in der Form des Grundsatzes gefunden werden (KpV § 4). Der kategorische I. entspricht diesem Anspruch, da er nur auf das Wollen gerichtet ist: Derjenige handelt vernünftig, für den die Form der Allgemeinheit der Bestimmungsgrund des Willens ist. In dieser Gestalt stellt der kategorische I. das schlechthin höchste Sollen dar, das allein in der Autonomie des Willens gründet und das als formales Grundgesetz der reinen praktischen Vernunft ohne jede Einschränkung (durch bestimmte Zwecksetzungen oder subjektive Absichten) unbedingt, objektiv, allgemein und notwendig gültig ist. Als rein formale Regel wird der kategorische I. zum obersten Beurteilungskriterium für die Moralität des Wollens: Die subjektiven Handlungs- und Lebensgrundsätze sind nur dann als moralisch gut zu bewerten, wenn sie widerspruchsfrei gewollt und gedacht werden können. In der Grundlegung zur Metaphysik der Sitten formuliert Kant neben der Grundformel des kategorischen I.s: »Handle nur nach derjenigen Maxime, durch die du zugleich wollen kannst, dass sie ein allgemeines Gesetz werde« (GMS A 52) noch Unterformeln, in denen er bestimmte Aspekte des praktischen Gesetzes herausstellt. Die »Naturgesetzformel« lautet: »Handle so, als ob die Maxime deiner Handlung durch deinen Willen zum allgemeinen Naturgesetze werden sollte«, die »Selbstzweckformel« heißt: »Handle so, dass du die Menschheit, sowohl in deiner Person, als in der Person eines jeden anderen, jederzeit zugleich als Zweck, niemals bloß als Mittel brauchest« (A 66).

PP

LIT:

  • O. Hffe: Kants kategorischer Imperativ. In: Ethik und Politik. Frankfurt 1979. S. 84 ff
  • H. J. Paton: Der kategorische Imperativ. Berlin 1962
  • F. Ricken: Allgemeine Ethik. Stuttgart, Berlin, Kln. 21989. S. 91 ff
  • R. Wimmer: Universalisierung in der Ethik. Frankfurt 1980.